O losach czerniowieckiego przedsiębiorcy Wilhelma IPPENA,
w tym roku obchodzono 150. rocznicę jego urodzin
Мy, mieszkańcy Czerniowiec, kochamy swoje rodzinne miasto, ale nie zawsze wiemy, komu zawdzięczamy te piękne budynki, które uczyniły Czerniowce wyjątkowymi. Na przykład budynek na rogu ulic Schillera i Łesi Ukrainki, w którym obecnie mieści się Pałac „Akademicki” Uniwersytetu Medycznego Bukowinу. Kto w mieście nie zna tej majestatycznej budowli z wiatrowskazem-rybą zamiast zwykłego koguta?
Warto opowiedzieć, co znajdowało się w tym budynku i z czyjej inicjatywy został zbudowany, a tak naprawdę o osobie, która miała bezpośredni związek z tym budynkiem – Wilhelmie IPPENIE, przedsiębiorcy i aktywnej osobie publicznej.
Wilhelm (z domu Wolf-Behr) urodził się w Czerniowcach 5 kwietnia 1874 r. Jego ojciec – Israel Ippen był kupcem, właścicielem sklepu spożywczego przy Springbrunnergasse 13 (obecnie budynek przy ul. Sahajdacznogo 15).
Wolf-Behr Ippen stał się jednym z najaktywniejszych członków lokalnej organizacji – Żydowskiego Związku Pracy, która opowiadała się za utworzeniem świeckiego systemu oświaty i wspierała rozwój języka jidysz. Członkowie organizacji twierdzili, że jest to żywy język narodu żydowskiego i byli delegatami na pierwszą międzynarodową konferencję na temat języka jidysz, która odbyła się w Czerniowcach w 1908 roku.
Od 1909 Ippen był jednym z organizatorów Jüdische National Verein (Żydowskiego Stowarzyszenia Narodowego), a w 1919 został członkiem Yidisher Schulferain (Stowarzyszenia Szkół Żydowskich), które organizowało szkoły, przedszkola, obozy letnie, organizowało wystawy plastyczne, konferencje, odczyty literackie, założył jidysze teatr „Kameleon”, zorganizował seminarium nauczycielskie kształcące nauczycieli historii, języka i literatury żydowskiej w języku jidysz.
W 1913 roku Ippen zmienił imię z Wolf-Behr na Wilhelm i stał się aktywnym członkiem środowiska zawodowego, wybrany do komitetu wykonawczego Czerniowieckiego Związku Kupców. W latach dwudziestych XX wieku w Rumunii powstało stowarzyszenie robotnicze Morgenreut, na którego czele stanął Wilhelm Ippen. W 1925 roku stowarzyszenie przy wsparciu finansowym „Jointu” wybudowało własny kompleks oświatowy w Czerniowcach na Kuzie-Wodzie (obecnie ul. Łesi Ukrainki, 18). Tam uczniowie zdobywali wykształcenie średnie, dziewczęta uczyły się szyć odzież wierzchnią, a chłopcy uczyli się robić meble. I tak w 1927 roku do zespołu oświatowego dołączono budynek kultury im. W. Medema z salą koncertową i dużą biblioteką literatury jidysz. Następnie budynek zaadaptowano na kino, a później na teatr żydowski. Ippen większość swojego życia poświęcił twórczości Morgenreutha.
W czerwcu 1940 roku Bukowina Północna stała się częścią Związku Radzieckiego. Skonfiskowano trzy mieszkania w domu Ippenów i pozostały cukier w magazynie, a Morgenreut zamknięto. Ponieważ Wilhelm Ippen był nie tylko aktywną osobą publiczną, ale także kupcem, czyli „wyzyskiwaczem”, jemu i jego rodzinie nie udało się uniknąć represji. W czerwcu 1941 r. rodzinę wysłano w obwód nowosybirski. Kilkakrotnie przepędzano ich ze wsi do wsi, aż w końcu nie trafili do wsi Szerstobytowo, bez prawa wyjazdu. Po drodze odbierano im paszporty i raz w tygodniu musieli meldować się u komendanta. Ponadto mieli obowiązek napisać oświadczenia, że przybyli na Syberię z własnej woli i byli gotowi tam mieszkać przez 20 lat. Wszyscy byli zmuszani do pracy w polu. Za swoją pracę otrzymywali racje chleba, pod warunkiem, że spełniali ustalone normy. Jeśli norma nie była spełniona, nie było nawet kawałka chleba. Aby nie umrzeć z głodu, przyniesione ze sobą ubrania zamieniali na żywność. Ale te rzeczy szybko się skończyły.
Wilhelmowi udało się nawiązać kontakty z amerykańskimi socjaldemokratami, wysłali oni do Ippena kilka paczek z produktami i odzieżą, które również wymieniano na żywność.
Jednak przed Ippesem powstały nowe wyzwania. 6 września 1944 r. Wilhelm Ippen został aresztowany pod zarzutem agitacji antyradzieckiej, której przyczyną były przesyłki towarowe z USA. Na etapie on i dwie inne aresztowane osoby zostały przewiezione pieszo 300 kilometrów w obwód tomski do Kołpaszewa, zwanego niesławnie Wąwozem Kołpaszewskim, gdzie znajduje się masowy pochówek represjonowanych. 7 czerwca 1944 r., zgodnie z wyrokiem Sądu Rejonowego w Narymie, W. Ippen został skazany na 10 lat obozu.
Początkowo odbywał karę w obozie pracy poprawczej Tomsk-Asyn, następnie został przeniesiony do obozu Karaganda zlokalizowanego na stacji Żaryk w Kazachstanie, gdzie zmarł 8 października 1953 roku, na kilka miesięcy przed wyzwoleniem i osiemdziesiątymi urodzinami. Tak tragicznie zakończyło się życie tej niezwykłej osoby.
Notabene jego losy opisano w książce „Czerniowce – Berlin – światy…” (autorzy Jurij Kowtun i Lesia Szczerbaniuk) o synu Otto Ippena, znanym jako harcerz Jan Czerniak, pierwowzorze Stirlica z „17 chwil wiosny” „.
A co się stało z budynkiem Centrum Kultury? Po wojnie przeniósł się tu Kijowski Państwowy Teatr Żydowski, który w 1950 roku został zamknięty, przez pewien czas był aulą Państwowego Uniwersytetu w Czerniowcach, a obecnie jest to Pałac „Akademicki” Państwowego Uniwersytetu Medycznego.
Sofia BEREZINA.
