Wydarzenia

16 czerwca w Czerniowcach, Konsul generalny RP w Winnicy Damian Ciarciński, wicedyrektor Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA Agnieszka Tymińska oraz przedstawiciele władz miejskich i obwodowych dokonali uroczystego odsłonięcia tablicy pamiątkowej na budynku przy ul. Ormiańskiej, 14 w którym w latach 1939 – 1940 mieściła się siedziba Konsulatu Rzeczypospolitej Polskiej.

Polska placówka dyplomatyczna w stolicy Bukowiny bierze swój początek od 1919 roku. Siedziba Konsulatu mieściła się przy ulicy Lermontowa, 6, a później przy ulicy Józefa Hławki, 12.

W Konsulacie Generalnym RP w Winnicy zrodził się pomysł umieszczenia tablicy pamiątkowej z okazji 100. rocznicy otwarcia polskiej placówki dyplomatycznej w Czerniowcach w 2019 roku. Tablica miała zostać odsłonęta w zeszłym roku, ale zapobiegła temu kwarantanna.

17 czerwca na ul. Ormiańskiej na uroczystości z okazji odsłonięcia tablicy zgromadzili się przedstawiciele władz lokalnych, towarzystw narodowych i kulturalnych oraz historycy.

Konsul generalny RP w Winnicy DAMIAN CIARCIŃSKI odwiedził Czerniowce, ponieważ nasze miasto należy do Winnickiego Okręgu Konsularnego. Pan Konsul przywitał wszystkich obecnych, opowiedział krótką historię konsulatu w Czerniowcach, o jego ważnej roli w historii Polski oraz podziękował władzom lokalnym za pomoc w odsłonięciu tablicy. Nastpnie zespół folklorystyczny „Echo Prutu” Obwodowego Towarzystwa Kultury Polskiej im. Adama Mickiewicza wykonał hymn Ukrainy i Polski.

– Konsulat RP w Czerniowcach we wrześniu 1939 r. znajdował się w centrum wydarzeń, decydujących o losie państwa polskiego podkreślił Konsul Generalny. Wtedy, podczas ewakuacji do Rumunii w konsulacie zatrzymali się ówczesny prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Ignacy Mościcki i marszałek Edward Śmigły-Rydz, konsul Tadeusz Buynowski wykonywał specjalne instrukcje dotyczące dalszej ewakuacji Polaków. Konsulowie czerniowieckiej misji dyplomatycznej udzielili pomocy żołnierzom Wojska Polskiego i tysiącom cywilnych uchodźców z okupowanych ziem polskich.

W 1933 r. Jan Kozielewski (znany jako Jan Karski) odbył staż zawodowy w Konsulacie RP w Czerniowcach. W czasie okupacji Polski był emisariuszem Polskiego Państwa Podziemnego i kurierem, który systematycznie informował polski rząd emigracyjny w Londynie o sytuacji w okupowanym kraju. Jan Karski jest autorem historycznych dowodów zagłady Żydów.

Prezydent Ignacy Mościcki i dowódca armii marszałek Edward Śmigły-Rydz przybyli do  Czerniowiec o świcie 18 września 1939 r. Wtedy w konsulacie odbyły się obrady władz miasta i Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Właśnie do tego domu 4 września 1939 r., po wybuchu II wojny światowej, przybyło ze stacji granicznej Śniatyń kilkadziesiąt ton złota z Banku Polskiego. 12 września do Czerniowiec przybył wiceminister skarbu Adam Koc, odpowiedzialny za ewakuację złota. Wszystkie instrukcje zostały przekazane konsulowi Tadeuszowi Buynowskiemu. A potem konsul wraz z władzami rumuńskimi zorganizował tranzyt pociągu z polskim złotem przez Rumunię - potem do Turcji. Dzięki temu polski rząd na uchodźstwie mógł działać w kolejnych latach wojny. To ważny moment, który miał miejsce w Czerniowcach.

Bardzo ważne jest to, że Konsulat w Czerniowcach udzielał pomocy uchodźcom wojskowym i cywilnym opuszczającym ziemie polskie zajęte przez wojska niemieckie i sowieckie. Służył ośrodkiem pomocy Polakom.

Tutaj otrzymywali pomoc od naszych kolegów konsulów i zwykłych mieszkańców Czerniowiec, którzy zapewniali schronienie i żywność uchodźcom. Ta tablica informacyjna ma na celu przypomnieć wszystkim mieszkańcom Czerniowiec i szczególnie mieszkającym tu Polakom, że tutaj miały miejsce bardzo ważne momenty w historii Polski. W końcu Czerniowce zawsze były i są miejscem, w którym w zgodzie mieszkają obok siebie ludzie wielu narodowości. Reprezentując Europę w miniaturze.

W uroczystościach wzięli udział historycy z Czerniowieckiego Uniwersytetu Narodowego im. J. Fedkowycza, którzy wraz z profesorem Oleksandrem Dobrżańskim uczestniczyli w tłumaczeniu tekstu tablicy na język ukraiński. Do Czerniowiec została zaproszona również Pani AGNIESZKA TYMIŃSKA, wicedyrektor Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA.

Konsul Damian Ciarciński zaznaczył, że razem z POLONIKą mają jeszcze inne plany, które chcieliby zrealizować w Czerniowcach.

– Ta tablica jest oddaniem hołdu pracy konsulów przez te trudne lata – powiedziała pani Agnieszka. – Dzięki nim uratowano tysiące Polaków, którzy otrzymywali tu dokumenty, zorganizowano noclegi i wyżywienie dla tych wymęczonych ludzi. Oczywiście sami pracownicy konsulatu nie byliby w stanie tego wszystkiego zrobić bez pomocy mieszkańców Czerniowiec – nie tylko Polaków, ale także Rumunów, Ukraińców, Żydów i Ormian.

Na odsłonięciu tablicy byli również obecni sekretarz rady miejskiej Czerniowiec MARYNA KYRYLIUK, zastępca przewodniczącego Obwodowej Administracji Państwowej IRYNA ISOPENKO, zastępca przewodniczącego Rady Obwodowej MYCHAJŁO PAWLIUK, oraz koordynator Grupy Obserwacyjnej Specjalnej Misji Obserwacyjnej OBWE w Czerniowcach ORIANO MIKALETTI.

– Mamy wiele projektów międzynarodowych, bo nasz obwód zawarł umowy o współpracy z dwoma polskimi województwami - powiedział Mychajło Pawliuk. – Ten dom na ul. Ormiańskiej, 14 – stanowi własność komunalną Rady Obwodowej. Ale odrestaurowaliśmy go za środki pozabudżetowe, za pomocą mecenasów.

O polsko-ukraińskiej przyjaźni bukowińskich naukowców mówił rektor Czerniowieckiego Uniwersytetu Narodowego im. J. Fedkowycza, profesor ROMAN PETRYSZYN. – Nasz uniwersytet ma 196 umów z partnerami zagranicznymi, głównie uczelniami, 43 z nich to nasi partnerzy z Polski. Naprawdę potrzebujemy takiej współpracy. Ponieważ nasi studenci i wykładowcy wiozą ukraińską kulturę i wiedzę do Polski, a tam wzbogacają ich duchowo Polacy. A to jak najbardziej zbliża nasze dwa narody - powiedział, profesor Roman Petryszyn.

Konsul generalny RP w Winnicy Damian Ciarciński dodał, że to wszystko by się nie wydarzyło, gdyby nie Polacy, którzy mieszkali wtedy w Czerniowcach i mieszkają tu teraz. Szczególnie podziękował Obwodowemu TKP im. Adama Mickiewicza oraz jego prezesowi Władysławowi Strutyńskiemu za aktywny udział we wszystkich inicjatywach konsulatu.

–Ta tablica świadczy o tym, że historia Polski również tworzyła się i na terenie Czerniowiec chociaż jesteśmy dość daleko od naszej Ojczyzny. Jest to kolejnym dowodem na to, że dobrze znana bukowińska wielokulturowa tolerancja nie jest tylko mottem, ale żyje i zawsze będzie w nas żyć. Potwierdzeniem tego, jest obecność przedstawicieli różnych wspólnot narodowych na tej uroczystości. Kiedy będziemy przechodzić obok tej tablicy pamiątkowej, zawsze będziemy pamiętać, że daleko od naszej ojczyzny znajdował się konsulat, który ratował życie Polaków w tragicznych czasach II wojny światowej – dodał docent CzNU WŁADYSŁAW STRUTYŃSKI.

Na koniec Konsul generalny RP w Winnicy Damian Ciarciński oraz przedstawiciele władz miejskich i obwodowych uroczyście odsłonili tablicę pamiątkową. Potem księża kościołów rzymskokatolickich w Czerniowcach – ks. Stanisław Smolczewski i ks. Krzysztof Sapalski dokonali jej poświęcenia. Następnie złożono kwiaty pod tablicą. Chór „Echo Prutu” zakończył uroczystość hymnem „Bukowino, jesteś moją ziemią!”, w którym ośpiewany nasz wielonarodowościowy, tolerancyjny kraj Bukowiński. Muzykę i tekst piosenki napisał założyciel i pierwszy kierownik muzyczny chóru Stanisław Tomasz.

Natalia FESZCZUK.

Zdjęcia Artura OSKWARKA.