BRATEK to pierwsze polskojęzyczne czasopismo na Bukowinie. Gazeta wydawana była tylko przez kilka miesięcy 1864 roku, wychodząc dwa raz na miesiąc i mając objętość jedynie 1 arkusza drukarskiego, czyli 8 stron A4. Miała profil artystyczno-literacki, a o szczegółach możemy dowiedzieć się jedynie z raportu policyjnego dotyczącego nowego wydawnictwa. Czasopismo było blisko związane z Towarzystwem Sceny Polskiej, więc i profil gazety nie zaskakuje. Bratek odegrał ważną rolę uświadamiając polskim elitom na Bukowinie, że polska prasa jest bardziej niż potrzebna.
OGNIWO było organem prasowym Towarzystwa Bratniej Pomocy i Czytelni Polskiej. Towarzystwo założono w 1869 roku w Czerniowcach celem niesienia pomocy materialnej Polakom przybywającym na Bukowinie (szczególnie z zaboru rosyjskiego). Ogniwo postulowało pracę u podstaw nad rozwojem i krzewieniem j. polskiego, kultury i „ducha narodowego”. Punktem wyjściowym redakcji było przeciwdziałanie publicystyce niemieckiej (austriackiej), starającej się zwalczać polskość Bukowiny. Ogniwo wychodziło 2 razy na miesiąc w formacie 1 arkusza, czyli 8 stron A4. Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa oferuje online całość pierwszego numeru Ogniwa, z 1 lipca 1869 roku.
OSA wydawana była od grudnia 1880 roku jako czasopismo satyryczno-polityczne nastawionego na walkę o sprawy polskie na Bukowinie i szerzej w całym C.K. W swoich 18 numerach „Osa” humorystycznie punktowała zachowania i tendencje wynaradawiające Polaków, walcząc głównie z austriacką cenzurą, postawami lojalistycznymi wobec domu Habsburgów jak i dominacją języka niemieckiego w przestrzeni publicznej.
PRZEDŚWIT podobnie jak wcześniejsze polskojęzyczne czasopisma był dość skromnym, ośmiostronicowym dwutygodnikiem. Podobnie jak inne czasopisma polonijne ukierunkowany był na komentowanie spraw politycznych, kulturalnych i społecznych na Bukowinie i w całej Europie w duchu patriotyzmu polskiego. Pierwsze wydanie miało miejsce w listopadzie 1882 roku. Po kilku wydaniach redakcja przeniosła się jednak do Lwowa.
PRZEGLĄD CZERNIOWIECKI to pierwsza, całkowicie profesjonalna gazeta polskojęzyczna na Bukowinie. Przegląd pojawił się w sierpniu 1883 roku i wydawany był co tydzień, na przemian z „Gazetą Polską”. Miał duży format, porządny skład tekstu, korespondentów w C.K. monarchii i poza jej granicami, jak również nowoczesny dział reklamy i ogłoszeń. W Austro-Węgrzech czasopisma publikowane częściej niż raz na dwa tygodnie były obciążone sporą kaucją, stąd też pewnie pomysł na takie naprzemienne wydawanie Przeglądu i Gazety. Szybko jednak wydawca uznał, że wartościowsza jest rozpoznawalna oraz jednoznaczna marka i po czterech wydaniach Przeglądu zamknął go, wpłacił kaucję i zaczął wydawać Gazetę Polską nawet częściej, bo dwa razy w tygodniu, co dla bukowińskich Polaków było dużą nowością. W Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej można poczytać online wydanie pierwsze, oraz trzecie i czwarte.
GAZETA POLSKA, której pierwszy numer ukazał się 30 lipca 1883 roku, była najpoważniejszym czasopismem bukowińskich Polaków. Na początku był to dwutygodnik, ale już od jesieni tegoż roku gazeta wydawana była dwa razy na tydzień (w czwartki i niedziele). Redaktorem naczelnym gazety i w ogóle jedną z kluczowych postaci bukowińskiej Polonii tamtych czasów był Klemens Kołakowski. Ważnymi redaktorami publikującymi na łamach Gazety byli Grzegorz Cicimirski, Bukowińczyk i kompozytor Otton Mieczysław Żukowski, lwowski pisarz i historyk Józef Białynia Chołodecki, czy publicysta i poeta w sutannie, duszpasterz w Serecie, ksiądz Józef Janiszewski. Czasopismo blisko związane było z Towarzystwem Bratniej Pomocy i Czytelni Polskiej a potem z politycznym Kołem Polskim, którego od 1907 roku było oficjalnym organem prasowym. Nakład wynosił około 1000 egzemplarzy(!). Ponad połowa wydania była regularnie prenumerowana, choć spora część prenumeratorów zalegała z opłatami. Gazeta w takiej formie zakończyła swój żywot po 32 latach, w momencie wybuchu I W.Ś. Po wojnie wskrzeszona, ale z powodu znacznego uszczuplenia polskiego żywiołu w Czerniowcach (np. Polaków uprawnionych do głosowania w mieście było w 1910 roku ponad 15 tysięcy, a w 1926 już tylko tysiąc dwieście), miała już całkiem inny charakter
DIABLICA była chyba najciekawszym czasopismem Polaków bukowińskich obok „Gazety Polskiej”. Diablica wychodziła co tydzień w soboty począwszy od 7 lipca 1888 roku. Skupiała się na sprawach społecznych, programowo stroniąc od polityki. Publikowane były m.in. moralizujące bajki z ilustracjami oraz teksty satyryczne. Diablica pozwalała sobie na takie nowoczesne, czy nawet ponowoczesne propozycje jak zostawienie pustego miejsca obok tekstu, żeby czytelnik mógł sobie sam dorysować ilustrację „według własnego gustu i mniemania”, czy też krótkie wprowadzenia do dłuższych tekstów, jak żywo przypominające współczesne media dla ludzi nigdy nie mających czasu. Do publikacji wierszy i prozy czasopismo namawiało każdego, chcąc wyjść poza ustalone i dość zamknięte grona literatów. Diablica była bodajże jedyną polską pozycją na Bukowinie gdzie głównym redaktorem i wydawcą była kobieta: Elżbieta Cisielewska.
Więcej o polskojęzycznej prasie na Bukowinie do roku 1914 w pracach Jana Bujaka pt. „Zaczyny dziennikarstwa polskiego na Bukowinie” (2006) oraz „Gazeta Polska 1883-1914” (2013) wydawnictwa Towarzystwa Słowaków w Polsce.
________________________________________
W międzywojniu liczba Polaków zamieszkujących Bukowinę wyraźnie zmalała, szczególnie inteligencja i osoby zamożne wyemigrowały do kraju. Na miejscu pozostali głównie chłopi i rzemieślnicy. To do nich kierowane były czasopisma tego okresu. Zaraz po wojnie, w obliczu nowej sytuacji politycznej, pojawił się „Głos Ludu” (1918-1922). Szybko jednak stracił poparcie czytelników, a rozłam w łonie bukowińskiej Polonii doprowadził do wydawania konkurencyjnego czasopisma „Bukowińska Gazeta Polska” (wychodziła krótko w 1921 roku). W tej sytuacji „Głos ludu” przemianował się na „Czerniowiecką Gazetę Polską”, z którą znowuż wkrótce zaczął konkurować „Głos Prawdy” (1926-1931). Być może niewielką rolę w tym czasie pełnił również inny głos, „Głos Polski” Grzegorza Szymonowicza, wydawany od 1927 roku. Dopiero po wielkim wysiłku politycznym, założeniu Komitetu Porozumiewawczego i ostatecznie w 1933 roku Związku Stowarzyszeń Polskich w Rumunii, zaczęła pojawiać się jedna, choć już nie tylko bukowińska gazeta „Kurier Polski w Rumunii” (1933-1940, po przeniesieniu redakcji do Bukaresztu w październiku 1939 roku przemianowana na „Kurier Polski”) mający wiele ciekawych dodatków tematycznych dla dzieci, młodzieży, pań, rolników, itd.
Życie kulturalne, społeczne i polityczne Polaków na Bukowinie po II W.Ś. praktycznie zamarło. Wielu Polaków było repatriowanych do Polski, głównie na ziemie zachodnie. Bukowinę fizycznie przecięła restrykcyjna granicy międzypaństwowa oddzielając miejscowości z Polakami po rumuńskiej stronie od tradycyjnej stolicy regionu, która została przyłączona do ZSRR. Reżim komunistyczny w najmniejszym stopniu nie pozwalał na jakiekolwiek przejawy życia narodowego czy religijnego.
Źródło: "Bukowina bez granic".
