Podczas uroczystości 30-lecia Fundacji Slawistycznej, odznaczone zostały dr Magdalena POKRZYŃSKA i dr Wiktoria MALICKA odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Odznakę przyznaną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na wniosek Fundacji Slawistycznej wręczył pan Nikodem Polak, Zastępca Dyrektora Departamentu Mecenatu Państwa MKiDN.
Poniżej słowa laudacji, przygotowane przez Helenę Krasowską z Rady Fundacji Slawistycznej.
Doktor Magdalena POKRZYŃSKA, jest etnologiem i socjologiem, zawodowo związana z Instytutem Socjologii Uniwersytetu Zielonogórskiego, gdzie pracuje na stanowisku adiunkta. Prowadzi zajęcia dydaktyczne, badania naukowe oraz aktywnie zajmuje się popularyzacją i animacją społeczno-kulturalną. Działania Magdaleny Pokrzyńskiej na rzecz kultury polskiej są wieloaspektowe, między innymi są to badania naukowe (dokumentacja i analizy), popularyzacja, animacja społeczno-kulturalna. Z Magdaleną znamy się od czerwca 1999 roku. Poznałyśmy się podczas międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej w Jastrowiu przez profesora Kazimierza Feleszko. Jej osobę cechuje niezwykła staranność, otwartość i serdeczność. W spotkaniach z rozmówcami, zwłaszcza w czasie badań terenowych, zdobywa wielkie ich zaufanie. To dzięki tej otwartości materiały przez nią gromadzone, nagrania, dokumentacja z archiwów domowych rozmówców są niezwykle cenne.
Warto wspomnieć o jej unikalnej i pierwszej książce pt.:„Bukowińczycy w Polsce. Socjologiczne studium rozwoju wspólnoty regionalnej”. To wyjątkowa książka dla polskiego środowiska Bukowińczyków na całym świecie, stanowiąca dokument i świadectwo, które zostało utrwalone dzięki badaniom naukowym Magdaleny Pokrzyńskiej. Skoro jesteśmy przy pracach naukowych warto wspomnieć o książkach pod tytułem: „Matki Sybiraczki: losy i pamięć. Polskie kobiety zesłane w głąb Związku Radzieckiego” oraz „Winiarska i bachiczna tradycja Zielonej Góry. Studia i szkice społeczno-kulturowe”, których współautorką jest M. Pokrzyńska. Jest ona autorką licznych artykułów naukowych i popularno-naukowych poświęconych różnorodnym przejawom kultury polskiej i dziedzictwa narodowego.
Magdalena Pokrzyńska jest wspaniałą organizatorką przedsięwzięć naukowo-kulturalnych. Zorganizowała kilkanaście konferencji, spotkań, wystaw. Jest ekspertką różnych projektów międzynarodowych dotyczących dziedzictwa kulturowego. Mam ogromny zaszczyt współpracować z Magdaleną Pokrzyńską w projektach dotyczących kultury niematerialnej Polaków bukowińskich. Są to duże międzynarodowe, wieloletnie przedsięwzięcia. Wspomnę tu o Bukowińskim Festiwalu Nauki, którego przecież organizatorem jest Fundacja Slawistyczna. Jest to cykliczne przedsięwzięcie, które odbywa się od 2015 roku w Polsce, Ukrainie, Rumunii. Wydarzenie to jest nie tylko cykliczne, ale ma 3-4 edycje rocznie. Magdalena Pokrzyńska jako organizatorka nadaje tym wszystkim spotkaniom niezwykły charakter. Zaraża pasją. To dzięki niej Bukowiński Festiwal Nauki dotarł do małych miejscowości: do Nowogrodu Bobrzańskiego, Kruszyny koło Bolesławca, do Stanowa i innych miejscowości, w których dostęp do kultury jest nieco mniejszy z powodu oddalenia od dużych centrów miejskich.
Kolejne przedsięwzięcie to duży projekt „Mowa polska na Bukowinie Karpackiej. Dokumentacja zanikającego dziedzictwa narodowego”. Projekt był realizowany na Bukowinie w latach 2015-2018, jego wynikiem jest znana już monografia „Świadectwo zanikającego dziedzictwa”. Nie chciałabym tu mówić o samej monografii, ponieważ jest ona dostępna w Internecie. Ale chciałabym się skupić na współpracy z dr Magdaleną Pokrzyńską, na jej postawie wobec badań, rozmówców i terenu. Jej staranne podejście do badań i profesjonalne przygotowanie przyniosło pozytywne rezultaty i sukces całego projektu. Zawsze mogłam liczyć na dr Magdalenę Pokrzyńską, czy to w trakcie przygotowania wniosku, czy podczas wyjazdu badawczego, czy też wówczas kiedy zdarzyło mi się zaniemóc w terenie. Magdalena była zawsze gotowa i z pomocą, życzliwą radą oraz dobrze wykonaną pracą wracała wieczorem z zespołem na bazę noclegową. I choć w teren, tj. na Bukowinę, nie jeździmy od początku pandemii, spotkające mnie osoby, nasi rozmówcy projektowi, często te najstarsze Panie, zadają pytanie: „Kiedy przyjedzie Magdalenka? Oj, żebym dożyła, aby jeszcze zobaczyć, uścisnąć dłoń tej wspaniałej dziewczynie”. Pamiętają, przekazują pozdrowienia. Pamięć o tym serdecznym i ciepłym podejściu Magdaleny Pokrzyńskiej jest żywa wśród Polaków na Bukowinie, a moja bukowińska rodzina przyjęła Magdę jak „swoją”. Moi Rodzice jak własną córkę. Bracia i siostry jak rodzoną siostrę. A ich dzieci jak ciocię – osobę bardzo bliską. Zawsze z niecierpliwością oczekują na jej przyjazd.
Chciałabym też wspomnieć o zamiłowaniach Magdy, o jej pasji pszczelarskiej i pasiece, którą prowadzi, o jej zamiłowaniu do przyrody oraz o muzyce dawnej, którą kocha.
To tylko wybrane działania dr Magdaleny Pokrzyńskiej, które uzasadniają jej nadania tak wysokiego odznaczenia.
Doktor Wiktoria Maja MALICKA, antropolog, obecnie pracuje w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich. Jej działalność wiąże się z dokumentowaniem i upowszechnianiem kultury polskiej na Ukrainie i w Polsce. Spędziła we Lwowie ponad 10 lat. Pracowała tam jako Pełnomocniczka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Uhonorowanie dr Wiktorii Malickiej wynika z jej działań na rzecz tworzenia, upowszechniania i ochrony kultury polskiej. Wymienić należy jej zaangażowanie i pilną realizację projektów związanych z digitalizacją. Wykonanych zostało blisko pięć milionów skanów rękopisów, czasopism i rysunków, dotyczących polskiej kultury, prasy i nauki. Ze zdigitalizowanych prac korzystają naukowcy na całym świecie, dzięki czemu praca naukowa dotycząca polskiej kultury za granicami staje się coraz łatwiejsza. Historyczna polska kolekcja wyjątkowych, bezcennych zbiorów stała się dostępna, co jest wielkim sukcesem dr Wiktorii Malickiej. Doceniamy to zwłaszcza w ostatnim okresie i widzimy jak wydarzenia wojenne wpływają na to co zostało dokonane. Ja osobiście cenię sobie dostęp do Gazety Polskiej Bukowiny zdigitalizowanej od pierwszego numeru w 1883 aż do roku 1914, a warto zaznaczyć, że był to kilkunastostronicowy tygodnik polski, stanowiący dziś wartość naukową historyczną i etnograficzną, a dla mnie osobiście wartość socjolingwistyczną. Za to w tym miejscu Pani Doktor bardzo dziękuję w swoim imieniu oraz środowiska bukowińskiego.
Działania na rzecz krzewienia kultury polskiej dr Wiktorii Malickiej dotyczą również badań naukowych, napisała, wykorzystując pobyt we Lwowie, znakomitą książkę pt.: „Przestrzenie tożsamości współczesnego Lwowa. Miasto w świadomości mieszkańców”. Podstawę dla prowadzonej przez dr Malicką analizy stanowią jakościowe badania empiryczne oparte na wywiadzie otwartym. Ważnym elementem uzupełniającym jest antropologiczna analiza przestrzeni turystycznej, która pozwoliła pokazać, w jaki sposób historia Lwowa i różne odzwierciedlające ją tożsamości, są wykorzystywane i interpretowane w przemyśle turystycznym. Autorka wnikliwie analizuje m.in. „ukrainocentryczność połączoną z ignorowaniem, przemilczaniem, a czasami negowaniem wpływu innych kultur na miasto”. Podkreślić należy w tym kontekście znaczenie badań pani dr Wiktorii Malickiej dla udokumentowania ukraińskich działań zmierzających do manipulowania historią i wymazywania z pamięci zbiorowej polskiego rozdziału dziejów Lwowa. Wartość tego świadectwa jest trudna do przecenienia. Wysiłek badawczy dr Malickiej ma równocześnie unikatowe znaczenie dla zrozumienia fenomenu współczesnego Lwowa, w szerszym kontekście dziejów cywilizacji Europy Środkowej. Bo w Europie Środkowej tożsamość kulturowa nigdy nie była czymś danym na zawsze, wymaga nieustającego wyboru. To również doświadczenie Lwowa. Praca dr Malickiej jest unikatowa także ze względu na to, że tożsamość samego Lwowa, ich mieszkańców zmieniła się po 24 lutego 2022 roku. Na tym polega historyczna już wartość antropologicznych badań. Lwów i jego mieszkańcy zmienili się bezpowrotnie. Książka wkrótce ukaże się drukiem. Sądzę, że powinna być przetłumaczona nie tylko na język angielski, ale również na ukraiński.
Kolejna poważna zasługa dr Wiktorii Malickiej to organizacja Spotkań Ossolińskich – cykl comiesięcznych wykładów, które stały się rozpoznawalnym wydarzeniem na kulturalnej mapie Lwowa. Do tej pory odbyło się ponad 100 Spotkań, na które zapraszano najwybitniejsze postacie z dziedziny nauki i kultury z Polski.
Dr Wiktoria Malicka dba również o miejsca pamięci narodowej. Należy wspomnieć w tym miejscu o tablicy pamiątkowej poświęconej prof. Mieczysławowi Gębarowiczowi – historykowi sztuki i ostatniemu lwowskiemu dyrektorowi Zakładu Narodowego im. Ossolińskich; o odnalezieniu miejsca pochówku Ludwika Bernackiego – dyrektora Ossolinem w latach 1918-1939 i upamiętnienie go w 75-tą rocznicę śmierci; o inicjatywie renowacji nagrobków dyrektorów Ossolineum – Augusta Bielowskiego i Wojciecha Kętrzyńskiego. Warto wspomnieć o licznych wystawach, konferencjach międzynarodowych, spotkaniach popularno-naukowych dotyczących kultury polskiej we Lwowie.
Wiktoria Malicka jest energiczną młodą osobą, posiadającą pasję. Jest pierwszą osobą, Polką, która w 2010 roku zaczęła po Lwowie jeździć rowerem. Był to czas, kiedy jeszcze we Lwowie nie widywano cyklistów, więc najpierw było zdziwienie mieszkańców. Z czasem kultura jazdy rowerem rozprzestrzeniła się w mieście. Umiejętnie i skutecznie zaraża ludzi zainteresowaniem się kulturą i przestrzenią miasta.
Jej pozytywne nastawienie do świata oraz uroczy uśmiech to jedna z cech, dzięki którym zdobyła zaufanie i cieszy się niezwykłym szacunkiem mieszkańców Lwowa różnej narodowości. Potrafiła tym samym stworzyć przyczółek do dalszych badań nad polską kulturą we Lwowie i okolicach; duży fragment swojego życia poświęciła upowszechnieniu i ochronie naszej kultury.
Dr hab. Helena KRASOWSKA,
Prof. Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk.
